Dolazak u ovu banju pored oporavka od bolesti pruža vam i odmor u svakom smislu bilo duhovnom bilo telesnom, mesto gde će vaš iscrpljeni organizam obnoviti preko potrebnu energiju koja se svakodnevno troši. Obronci planina Vujan i Bukovik su u naselju razdvojeni vodotokom, čiji se izvor-Vilina voda nalazi podno brda Cerje u planinskom ataru Gornje Trepče. Potok protiče kroz stenovitu klisuru između brda Kosa i Liplje velikom brzinom, preko kaskada, zbog čega nosi naziv Besni potok. Ova rečica lepo prirodno izvorno grananje i nastaje od više manjih potoka. Plahovit je naročito posle jakih kiša. Pad mu se naglo smanjuje nizvodno od Crkve presvete Bogorodice. Od mineralnih izvora koji izviru sa desne strane potoka , nizvodno, Besni Potok se zove Banja koja teče ka jugu i uliva se u Zapadnu Moravu u selu Mojsinje.

Od nekoliko manjih pritoka koje prima najznačajnija mu je desna pritoka Dobri Potok. Ova rečica izvire podno brda Vis (izvor se zove Dobra voda). U selu ima dosta izvora pitke vode, među kojima su: Bela voda, Slatina, Mićića česma, Gazdina česma, Vodice. Za vreme leta ovaj potok ume da presuši do termalnih izvora, pa mu je tok povremen.

Etnografski motivi predstavljaju najlepši odraz u ogledalu tradicije svakog mesta. Banja Gornja Trepča oslikava svoju lepotu i kroz postojanje starih vodenica u selu GornjaTrepča koje datira iz prve polovine XVI veka. Sve vodenice su se sastojale iz donjeg kamenog dela, gde se nalazio mehanizam za mlevenje žita i gornjeg drvenog dela, gde se smeštalo žito i gde je boravio vodeničar. Bile su pokrivene uglavnom ćeramidom ili crepom. Sedamdesetih godina prošlog veka na Banji i jazovima nalazile su se 24 vodenice. U Gornjoj Trepči bilo ih je 11, a od toga tri na užem području Banje. Najveća količina vode nizvodno od rečice Banje odvodila se kanalima i koristila za pokretanje vodenica, tako da je u koritu reke ostajalo malo vode. Nekad je ovo područje imalo dosta vodenica potočara, po kojima je Gornja Trepča bila čuvena. Ove vodenice su prestajale postepeno sa radom, od 60-ih godina pa do 2000.godine. Nažalost, danas su samo etnografska retkost i atrakcija za turiste i treba ih zaštititi, sačuvati od propadanja i staviti ih u funkciju rada. Danas su u dobrom stanju samo dve vodenice. Jedna je vodenica Nikole Milićevića-Lunjevice, trgovca, vojvode iz Prvog I Drugog srpskog ustanka, dede kraljice Drage Obrenović, koji je ustanike direktno pomagao novcem.

Seoski atar podeljen je na dva dela – planinski i naseljeni deo. Stanovištvo se ovde uglavnom bavi stočarstvom (govedarstvo ,svinjarstvo i ovčarstvo) i pčelarstvom na prosečnom nivou. Pejžazi bajkovito oslikani toplom seoskom idilom Brđana, Mojsinja, Donje i Gornje Trepče, Preljine. Naročito zanimljiva posetiocima može biti stara seoska arhitektura Gornje Trepče,koja još uvek postoji I otima se vremenu koje je donelo savremenu gradnju vila I kuća kako za smeštaj turista tako i za sopstveni boravak. U kućama polubrvnarama - polučatmarama, kačarama, vajatima, mlakarima I ambarima mogu se videti dolapi, sofre, tronošci, naćve, karlice, drveni čanci, ćupovi, avani, verige, bakrači I ognjišta kao ostaci starinnskog nameštaja.

U istočnom delu sela na brdu Kremenjača na oko 1km od Banje je i istoimeno nalazište poludragog, juvelirskog kamena u okviru Boračkog vulkanskog kompleksa zvano pojava Kremenjača. Pri arheološkim istraživanjima poseban značaj dat je pronalasku ahatne mandole za koju je nakon obrade utvrđeno da predstavlja tip ahata poznat kao “Riblji ahat”. Iz bogatih nalazišta kvalitetnog kamena, majdana, kamen je vađen i obrađivan a zatim prodavan kao građevinski materijal. Od ovog kamena pravljeni su i nadgrobni spomenici, koji se danas mogu videti kako na groblju u Gornjoj Trepči, koje je staro više od dva veka, tako i na grobljima u okolnim selima.

Ahat je poludragi kamen koji se formira u slojevima unutar vulkanskih stena, često prikazujući prelepe prirodne uzorke. Otkriven je na brojnim drevnim iskopinama kao što su Knosos i Krit, ukazujući na široku upotrebu tokom bronzanog doba. Ahat se u današnjoj industriji najčešće koristi za izradu nakita, drški noževa, vrhova čioda i drugih ornamenata, za izradu dekorativnih površina, perli i intarzija. Ahat je prvi put otkriven u Staroj Grčkoj, duž obala reke Ahates (Grčki: Ἀχάτης) na Siciliji između III i IV veka pne, po kojoj je i dobio ime. U srednjem veku iscelitelji su preporučivali nošenje perli od ahata svim osobama koje boluju od hroničnog kašlja, bolesti grla i zuba. Ahat jača vid, poboljšava varenje, štiti od bolesti bubrega, poboljšava sluh i stražari protiv dehidracije i kožnih oboljenja.

Iznad samih izvora, 80 metara uzvodno, na desnoj obali Besnog potoka, na maloj zaravni u podnožju planine Vujan i Bukovik nalazi se Crkva Presvete Bogorodice i predstavlja metoh -posed manastira Vujna. Crkva je pripadala Eparhiji Žičkoj Srpske pravoslavne crkve. Ova crkva je, pretpostavlja se, izgrađena na temeljima mnogo starije crkve u drugoj polovini XVIII veka, u Mustaf-pasino doba. On je dao najviše odobrenja Srbima za izgradnju crkvenih institucija. Po nekim drugim teorijama potiče još iz XIV ili XV veka o čemu svedoče uzidani fragmenti u prozor apside, koji po stilskim obeležjima pripadaju moravskoj školi, tog doba. Ktitor današnjeg hrama je Nikit Milinković iz Trepče, koji je sahranjen 1831.godine, severno od crkve. Rušena je više puta. Bila je slabe drvene konstrukcije i služila samo do XIX veka. 1894.godine ponovo je rekonstruisana a neimar je bio Kosta Prvulović. Međutim priprata koja je tada sazidana brzo se srušila pa je novu napravio 1935. arhimandrit Viktor Gizdavić, starešina manastira Vujan, uz pomoc seljaka. U njoj je postavljena spomen ploča izginulim meštanima u borbama protiv Turaka na Javoru i Deligradu 1806. Godine. Crkva je jednobrodna građevina svedena poluobličastim svodom koji je obuhvaćen jednim ojačanim lukom. Oltar ima dve ugaone niše. Zidana je od tesanog kamena trahita i pokrivena ćeramidom. Priprata je od opeke sa plitkim segmentnim svodom i pokrivena crepom. Crkva nema kube, ima tri krsta na sljemenu. Unutrašnjost crkve pored fresaka krase i stare ikone koje potiču iz manastira Vujna a delosu slikara Jeremije Mihailovića, nastale dvadesetih godina XIX veka. Ikonostas su radili samouki narodni umetnici. Dve ikone na kamenu su delo domaćeg majstora Velička Gojkovića i pripadaju izvornoj narodnoj umetnosti. Oko crkve se nalazi nekoliko spomenika-krajputaša. Crkva je stavljena pod zaštitu države.

Upoznajući mnoge lepote ovog predela koračanjem kroz isceljujuće iskustvo nećete zaobići susret sa manastirom Vujan koračajući Stazom Patrijarha Pavla – Stazom zdravlja i isceljenja. Ova staza u dužini od oko 7 km, obeležena je planinarskom signalizacijom i prava je prilika za one koji su voljni za sticanje i proveru svoje fizičke kondicije .

Ova svetinja ima veliki značaj za život patrijarha Pavla jer je u ovom manastiru doživeo iscelenje. Tad iskušenik u manastiru, Gojko Stojčević, a kasnije srpski patrijarh Pavle, u manastiru Vujnu izlečio se od tuberkuloze 1946. Godine, iako su mu lekari predviđali samo nekoliko meseci života. On je, upravo, do bogomolje prolazio peške ovim šumovitim stazama koje po patrijarhu nose naziv. U znak zahvalnosti ručno je izrezbario mali drveni krst koji se i danas čuva u manastirskoj riznici kao svetinja.

Manastir Vujan nalazi se u selu Prislonici, na gustom šumom obraslim padinama planine Vujna, pod njegovim vrhom, te ovaj prizor sam po sebi dominira svojom lepotom. Manastir Vujan je posvećen svetom arhangelu Mihailu i nalazi se pod zaštitom države kao izuzetno vredan kulturno-istorijski spomenik. Nalazi se na 6km udaljenosti od Banje Gornje Trepče. Manastir pripada Eparhiji Žičkoj, a slava manastira je Sabor Svetog Arhangela Gavrila. Gonjeni odmetnulim katoličkim plaćenicima katalanima, monasi sa Svete gore Atonske pronašli su svoj mir i ustrojili monaški život u Ovčarsko Kablarskoj klisuri početkom XIV veka, u vreme kralja Milutina Nemanjića. Monasi su podigli manastir koji se prvo zvao Obrovin jer se tako nekada zvala i planina Vujan. Ova svetinja nalazila se na kilometar I po od mesta gde se danas nalazi manastir Vujan. Manastir Obrovin je ime dobio po sakupljanju ili obrevanju narodnom i predstavljao je mesto gde su se održavali narodni sabori i sastanci.

Usled turskog zuluma nad srpskim življem, predvođenim zloglasnim Sinan-pašom, 1597. godine manastir je srušen. 1805.godine manastir je obnovio vojvoda Nikola Milićević Lunjevica. Ikonostas crkve radili su poznati zoografi Stojan i Jeremija 1808.godine. Kada se manastir oporavljao, nađena je kamena ploča sa natpisom iz 1597.godine i jedan okrugli tučani žig iz tog doba. U izgradnji ikonostasa, pored Lunjevice učestvovao je i legendarni vojvoda Lazar Mutap. Manastir je od lomljenog kamena. Jednobrodna je građevina, sa odvojenim naosom od narteksa. Naos ima tri uzana traveja, apsida je polukružna i spolja i iznutra. iznad narteksa uzdiže se osmostrani, zidani zvonik. Ispred priprate se nalazi mali drveni trem sa jednovodnim krovom. U manastirskoj porti se nalazi veliki konak izgrađen 1853.godine za vreme vladavine Aleksandra Karađorđevića. Konak je skoro renoviran, a dograđeni su neki novi objekti.

Živopis iz 1805-1808. godine nije sačuvan, a crkva je obnovljena između 1939. i 1943. godine kada je ponovo oslikana, pa su sadašnje freske bez veće umetničke vrednosti. Ostao je samo stub od časne trpeze kao spomen na vreme Nemanjića. U drugoj polovini XIX veka od dragocenosti se pominju ikona sa grčkim natpisom koju su Srbi iz Sjenice tokom bune doneli u manastir 1809.godine. Barjak vojvode Lazara Mutapa koji sadrži grb Tribalije( tadašnje Šumadije) a iznad grb Rame iz 1813.godine.Unutar hrama nalaze se mošti nepoznatog monaha, tzv. „Vujanskog svetitelja“kraj juznog zida priprate, uz južni zid crkve sahranjen je i vojvoda Nikola Lunjevica, u priprati crkve sa desne strane vojvoda Lazar Mutap. Zanimljiva istorija vezuje se za mošti“ Vujanskog svetitelja”. Na početku Prvog srpskog ustanka na temeljima skromne kapele, vožd Karađorđe, gazda Nikola Milićević Lunjevica i njegov kum knez Milan Obrenović, stariji polubrat kneza Miloša, odlučili su da podignu manastir. Graditelji su uklonili ostatke nekoliko grobova iz srednjeg veka ali kada je došlo na red da se premesti i grob “Vujanskog svetitelja”iz klesarskih dleta sevale su varnice i ovaj grob nije bilo moguće pomeriti. Kad su ga otvorili, našli su potpuno očuvano, mirotočivo, telo nepoznatog po imenu vujanskog svetitelja.Graditelji su odlučili da samo taj grob ostave u manastiru, desno kraj ulaza.

i tu se nije kraj obilasku okoline Atomske Banje. Sama blizina ove banje Gornjem Milanovcu i Čačku pruža dobre mogućnosti za izletovanje. Tu je veliki broj turističkih atrakcija koje se mogu obići. U samom centru Čačka nalazi se Hram Vaznesenja Hristovog. Ktitor je knez Stracimir, brat velikog Župana Stefana Nemanje. Hram je građen od 1180.do 1190. godine. Neobicna prostorna unutrašnjost i velike razmere dozvoljavaju da se poredi samo sa najvelelepnijim crkvama tog doba. Konak Jovana Obrenovica u Cacku, posle crkve najstarija sacuvana građevina. Podigao ga je 1835. godine Jovan Obrenovic, brat kneza Miloša Obrenovica. Narodni muzej sadrži tri celine – prikaz istorije od neolita do srednjeg veka, „Ovcarsko-kablarski manastiri i crkve cacanskog kraja“ i „Cacanski kraj u ustancima i ratovima 1804-1941“.

Na 8 kilometara udaljenosti od Čačka, na Zapadnoj Moravi nalazi se “Mala Srpska Sveta Gora”u Ovčasko Kablarskoj klisuri. Na ovom području koje je proglašenom za Predeo izuzetnih prirodnih odlika nalazi se devet manastira, 2 kapele I jedna crkva. Neki od njih su podignuti u doba srpske vlastele Nemanjića, Lazarevića i Brankovića. U ovih deset manastira vekovima su čuvane stare rukopisne knjige, a neke od njih su ovde i nastale.

Memorijalni kompleks u okviru kog se nalazi i sam spomenik smešten je u ataru sela Ljubić kod Čačka. Podignut je 1938. godine i posvećen je legendarnom ustaniku Tanasku Rajću i boju na Ljubiću koji se odigrao 1815. godine. Predstavlja nepokretno kulturno dobro i pod zaštitom je države. Od centra Čačka udaljen je manje od 4km.

Na Brdu mira u Gornjem Milanovcu, sa motivom “Niko imenovan, niko zaboravljen” nalazi se Spomenik stradalim Takovcima u Norveškoj, delo je vajara Žike Maksimovića iz Čačka. Podignut je 1973.godine kao simbol sećanja na 3000 ubijenih i stradalih interniraca iz cele Jugoslavije koji su zarobljeni od strane Nemaca zatvoreni u logorima u Norveškoj. Takođe u okolini nalazi se manastir Vraćevšnica, istorijsko Takovo, crkva na Savincu u kojoj je sahranjena Mina ćerka Vuka Karadžića.

Najveću umetničku vrednost ima Spomenik hrabrosti, delo vajara Miodraga Živkovića i arhitekte Svetislava Ličine, 7. jula 1969. godine u selu Ostra kod Čačka. To je spomenik izginulim borcima u selu Ostri , posvećen 14-oro hrabro poginulih boraca Čačanskog partizanskog odreda “Dr Dragiša Mišović “ 5.marta 1943.g za vreme nemačke okupacije.

Od prirodnih atrakcija ističe se planina Rudnik i na njemu najbolje očuvana vulkanska kupa Ostrovica sa ostacima istoimenog srednjevekovnog grada.

Za ljubitelje životinja i prirode Konjički klub Griva u Donjoj Trepči pruža mogućnosti upisa u školu jahanja za decu i odrasle, rekreativno i terensko jahanje, kao i jednodnevno daljinsko jahanje do manastira Vujan. Konjički klub ima 8 grla za terensko jahanje i jednog ponija, koji je posebno omiljen deci sa posebnim potrebama. Pored ergele ovaj klub ima i mali zoološki vrt.

Ove životinje pomažu mališanima da prevaziđu brojne zdravstvene probleme I prožive svoje detinjstvo u što zdravijem duhu. Zato je pored redovnih aktivnosti u planu je i uvođenje terapeutskog jahanja za decu sa autizmom. Konji se koriste i u terapeutske svrhe, pa tako veoma mogu doprineti poboljšanju stanja autistične dece uz pratnju fizioterapeuta i logopeda i drugi neophodnih stručnih lica.

Tokom leta, juna do septembra, gosti koji u tom periodu posete banju mogu uživati u manifestaciji ”Dani kulture”. Program ove manifestacije su različiti kulturno umetnički program, književne večere, koncerti pevačkih grupa, i muzičkih sastava, KUD, izložbe i predstave i održava se na letnjoj sceni u banjskom parku kod objekta Stacionar. U letnim mesecima se slavi i Mala Gospojina Rođenje Presvete Bogorodice, dan slave - Atomske Banje i crkve. Početkom avgust uporedosa “Danima culture”održavase i manifestacija “Šumadijska kraljica”. Ova manifestacija uspostavljena je u Gornjoj Trepči 1998. godine u cilju podizanja tehnologije proizvodnje, unapređenja kvaliteta, podsticaja proizvođača rakije i konačne promocije rakije od šljive kao regionalno prepoznatljive ponude alkoholnog pića. Ove godine to je dvadeset osma po redu manifestacija „Šumadijska kraljica” takmičenje u kvalitetu najbolje rakije od šljive.

Gornja Trepča se preporučuje i zdravim osobamo koje žele da pronađu mir i odmor od svakodnevnih obaveza povratkom prirodi i njenim lepotama.