Naziv i otkriće Atomske banje

Ime Trepča izvedeno je od glagola trebiti i izvorno znači krčevina, iskrčeno zemljište i srpskog je porekla. Pretpostavlja se su preci današnjih stanovnika Trepče u ove krajeve došli polovinom ili krajem XVIII veka iz Crne Gore od plemena Trepčani po čemu je mesto i dobilo ime.

Banja Gornja Trepča dobila je naziv po istoimenom selu, u čijoj se neposrednoj blizini nalaze termomineralni izvori. Postoje i legende vezane za banju, poput one da su ranjeni vojnici nakon Kosovke bitke svoje rane vidali u Gornjoj Trepči. Za nastanak Atomske banje vezuje se ne baš retko ispričana priča kada su u pitanju lekovite vode, a to je ona o izlečenom konju junaka čuvenih bitaka. Prema legendi, jedan srpski vojnik, vraćajući se sa Kosovskog boja, svratio je u Gornju Trepču i ostavio svog bolesnog, iznemoglog konja da ugine pored izvora. Vojnik je put nastavio pešice. Konj se valjao po barama i blatu, pijući vodu sa izvora. Nakon nekoliko dana, kaludjeri manastira Vujan u neposrednoj blizini, čuše rzanje i začudiše se kada videše zdravog konja. Bilo im jesno da mu je pomogla voda u klisuri Besnog potoka, koga tada nazvaše Banja. Kaluđeri i sami počeše da koriste ovu vodu za piće i kupanje. Vremenom se pročuo glas o lekovitoj vode koja je dobila ima Svetinja. Kaluđeri su podigli dve zgrade brvnare da u njima borave i leče se oboleli od kostobolje i srdobolje (dizenterija).

Koliko daleko seže istorija banjskog lečenja u Gornjoj Trepči možemo samo da pretpostavimo nakon pronalaženja rimskih termi 1970.godine na širem području Čačka iz perioda III veka nove ere, naročito ako nam je poznato koliko su Rimljani dobro bili upoznati sa korišćenjem lekovitih voda i izvora. Tome u prilog doprinosi i to što se od ranije znalo da je na području grada Čačka postojao manji rimski kastel (vojni logor).

Izgradnja Atomske banje

Ono što je svakako istorijski podatak jeste da je krajem XIX veka Tanasije Nikitović na jednom od izvora izgradio prvi bazen za kupanje 1890. godine čime zapravo i započinje razvoj banjskog lečenja. Bazen je bio ozidan od kamena, dužine 2 m, visine 0,5 m, bez krova.

Godine 1904. Prilikom ispitivanja termomineralne vode (istaknuti hemičari, M. Nikolic i A. Zege, Beograd) zabeleženo je da postoje cetiri brvnare za smeštaj 50–60 posetilaca, seoska i manastirska mehana i neuređen prostor za kupanje. Putevi za prilaz banji su bili loši, a sezona je trajala od juna do septembra.

Uprava manastira Vujan, na čijem se imanju nalazila lekovita voda, 1934.godine gradi kupatila, objekat sa deset soba i jednu kafanu. Ovom manastiru Banja je pripadala sve do oslobođenja 1945.godine, kada je zakonom o Agrarnoj reformi oduzeta zemlja na kojoj su se lekoviti izvori nalazili i ista preneta u vlasništvo Zemljoradničke zadruga iz Donje Trepče. Od 1955.godine 17 ha zemljišta i izvori predati su Narodnom kupatilu “Gornja Trepča”(sadašnje prirodno lečilište “Gornja Trepča).

Kako pedesetih godina u gradskoj bolnici nije bilo dovoljno mesta za smeštaj bolesnika, a lečenje je bilo veoma skupo, primarijus Svetozar Zarić, šef Internog odeljenja bolnice u Čačku je siromašne, za koje je smatrao da im Trepča može pomoći, slao u banju na lečenje. To su uglavnom bili pacijenti sa išijasom, neurozama i reumatičnim bolestima i svima se zdravstveno stanje posle banjskog lečenja popravilo. Krajem šezdesetih godina prošlog veka, broj pacijenata banje, koja je do tada imala lokalni karakter, naglo počinje da raste. Razmatra se kako poboljšati prilazne puteve jer su mnogi bolesnici stizali bukvalno nošeni na rukama porodice, a vraćali se pešice vijugavim puteljcima.

Sedmogodišnja istrajnost i uporan rad meštana omogućili su nastanak makadamskog puta dolinom reke Banje pa je samim tim i razdaljina od Čačka do Gornje Trepče znatno smanjena. Prvi autobus je u banju stigao 1968.godine. 1970. godine, posle fizičko-hemijskih analiza termomineralne vode Balneološkog instituta u Beogradu, Gornja Trepča je i zvanično uvršćena u red prirodnih lečilišta Srbije. Početkom 70-ih postavljeno je 50 novih kamp kućica sa čajnom kuhinjom i terasom, prošireni su kupališni kapaciteti za 12 kada ( ukupno 22 kade) i dva bazena za po 24 kupača, a izgrađeni su restorani, prodavnice i kiosci. U roku od tri godine, u privatnom smeštaju, ponuda se sa 300 povećala na 3000 postelja.

Krajem 1975.godine napravljen je novi stacionar sa bazenima, kadama za kupanje, laboratorijom, lekarskim ordinacijama i sobama za smeštaj pacijenata.

Nakon privatizacije 2008.godine ova banja je potpuno rekonstruisana i postavljen je evropski standard usluga rehabilitacije i boravka pacijenata.

Specijalna bolnica za rehabilitaciju obolelih od reumatskih i neuroloških bolesti osniva se 2010. godine godine , a početkom 2012.godine završen je novi objekat “Vujan”.

Danas Lečilište poseduje sve objekte potrebne za smeštaj i lečenje pacijenata stacionar, restoran, hidroterapijski blok sa kadama za hidromasažu, upravnu zgradu sa lekarskim ordinacijama, kinezi salom, salama za elektroterapiju, recepcijom.

Na blagim uzvišenjima, fizički izdvojeni od bolničkog kompleksa i opremljeni za smeštaj pacijenata nalaze se komforni bungalovi sa mineralnom vodom, mali apartmani okruženi mirisnim borovima I hrastovima koji pružaju osećaj opuštenosti, udobnosti i privatnog mira.. Bungalovi su dvokrevetni, trokrevetni i četvorokrevetni, raspolažu sa 45 postelja i rade od kraja aprila do novembra.

Banja ima prelep banjski park, dosta staza za šetnju među kojima se izdvaja “Staza zdravlja” pravo mesto da obnovite iscrpljeni organizam i ozdravite vaš duh.